Veel mensen weten niet dat ze met een zeis maaien die niet scherp is. Pas nadat hij is geslepen merken ze duidelijk het verschil. De zeis snijdt veel makkelijker door het maaisel, de snedes worden mooier en de sprieten gaan mee die daarvoor bleven staan.
Slijpen van soorten zeisen
Er zijn een drie verschillende soorten zeisen: slijpzeisen, ruigtezeisen en graszeisen. Hoe dunner de snijrand, hoe kwetsbaarder deze is. Slijpzeisen hebben het dikste snijrand, ruigtezeisen iets dunner en graszeisen hebben zo’n dunne rand dat ze meebuigen als je er tegenaan duwt met je duimnagel. Het voordeel van ruigtezeisen en graszeisen is dat je ze met een zoetvijl kunt aanscherpen. Dan hoef je dus niet persé de kunst van het haren onder de knie te hebben. Graszeisen moeten wel gehaard worden. Overigens kun je de meeste ruigtezeisen en slijpzeisen wel haren.
Slijpen met de vijl
- Na iedere werkdag (6 tot 8 zeisen) uur kun je de ruigtezeis met de handvijl scherp maken. Met een beetje handigheid, dan kost dit minder dan 20 min.
Gebruik een fijnkorrelige vlakke handvijl (een zoetvijl) om slijpzeisen en ruigtezeisen te slijpen. Bijv. te koop bij zeisles.nl , maar ook bij ijzerwarenhandels. Hiermee zorg je ervoor dat je niet onnodig teveel metaal eraf slijpt en dat het zeisblad niet te heet wordt. Op zeisles.nl wordt aangegeven dat je ook een automatische wetsteen kunt gebruiken. Daarbij koel je de zeis tijdens het slijpen. Mensen die ik ervaren acht, raden af een slijptol of slijpmachine te gebruiken.
Kort videofragment waarin Johan laat zien hoe je een zeisblad vijlt
Haren van je zeis
- Het bruikklaar maken van het zeisblad via haren gebeurt in twee stappen:
1) Het harden van het metaal aan de snijrand. Dit doe je via het haren. Bij het haren leg je de snijrand op een speciaal aambeeld en tik je met een haarhamer op de snijrand. Als je dit over de gehele lengte van het mes doet, dan wordt het metaal gehard. Dat het blad dunner en scherper wordt is een bijverschijnsel.
2) Het echte scherpen doe je later met de wetsteen.
Haren is een specifieke handvaardigheid die enige ervaring vereist. Engelstalige demonstratie van het haren . In Oosterwold zijn een aantal mensen die kunnen haren. Ik zou aanraden om het haren een keer per jaar door Esther Kolkman tegen betaling te laten doen.
Esther Kolkman: 06-10531437
Esther haart haar graszeis blad
Wetten van je zeis
- Tijdens het zeisen maak je het zeisblad regelmatig scherp met een wetsteen in een kokertje met water of strekel. Ik heb geen duidelijke richtlijnen gekregen hoe vaak je dit tijdens het zeisen doet, maar haal mijn wetsteen een aantal keer langs mijn zeisblad als ik voel dat het minder makkelijk snijdt. Voor een graszeis en ruigtezeis gebruik je verschillende wetstenen.
Ik heb een touwtje aan de wetsteenkoker gemaakt, zodat ik hem hem ook in het water niet kwijtraak.
Check of je zeis scherp is
- hou een A4-tje aan een rand (of hoek) vast en laat het papier hangen. Snij nu met je mes in de van boven naar beneden in het papier. Het mes moet gemakkelijk door het papier snijden, waarbij je het hele lemmet van hiel tot mespunt gebruikt. Als dat zonder haperingen lukt is het mes bruikbaar scherp. Een papiertest waarbij het mes af en toe hapert in het papier, is bot of beschadigd (stukjes uitgebroken of er zit een braam aan de snede). Dat is ook het geval als het papier rafelt of scheurt. Het mes moet dan geslepen worden. (www.demessenslijper.nl )
Als het zeisblad zonder haperingen door het papier snijdt is het bruikbaar scherp.
